Qəbizlik

Qəbizlik

 

Mütləq qəbizlik (orqanik qəbizlik) bağırsaq tıxanması nəticəsində meydana gəlir ki, bəzi xəstəliklərin (ileus, kolon xərçəngi, konjenital megakolon yəni Hirschsprung xəstəliyi və s.) Diaqnoz əlaməti olaraq çox əhəmiyyətlidir. Qəbizlik çox kimsədə bağırsaqların işinin pozuqluğu nəticəsində görülür. Buna səbəb çox dəfə pis vərdiş və ıkınma qeyri-kafiliyidir. Yəni alınan qidaların bağırsaqlardan keçişi normaldır. Qida artıqları nəcis şəklində ortalama 18 saat sonra bağırsağın son hissəsinə yəni rektuma çatmaqdadır. Ancaq dışkılama refleksi gec oyandığında, müxtəlif səbəblərlə tualetə getməyi laqeyd edən kimsə rektumunu boşaltamamaktadır.

 

Uzun Sürən Kabızlıklara Qarşı Diqqət

 

Uzun sürən qəbizlik nəcisdə toksik maddələrin təsiri baş ağrısına, həzm pozuqluğuna, zəifləməyə və rəngin solmasına səbəb olur. Rektumdan uzun müddət qalan nəcis sərtləşər, fekalom deyilən daş şəklini alaraq bağırsaqda tıkanmalara səbəb ola bilər. Yanlış qidalanma, yəni uzun müddət et, düyü, unlu qidalar kimi az sıxa buraxan şeylər yenincə də qəbizlik meydana gəlir. Bol yaşıl tərəvəz, meyvə, sulu və selülozlu yəni kəpəkli bir pəhriz isə qəbizliyə mane olmaqdadır. Bəzi kəslərin istifadə dərmanlar da (morfin, kodein, antikolinerjikler) qəbizliyə səbəb ola bilərlər.

 

Xorala kəslərin aldıqları dərmanlar da qəbizliyə yol aça bildiyini özü laksatif deyilən dışkıyı yumşaldıcı dərmanlar da alınmalıdır. Ara sıra hər hansı bir işlətmə istifadə qorxu yoxdur, aneak vərdiş halına gətirilməməlidir. Əsəbi kəslərdə nörovejetatif sistem pozuqluğu nəticəsində ishal meydana gəldiyi kimi qəbizlik da (spastik qəbiz) meydana gələ bilər. Bəzi qızdırmalı xəstəliklərin seyri əsnasında (tifo, menenjit, ensefalit və s.) Safranın bağırsağa akamadığı hallarda (öd kisəsi və qaraciyər xəstəliklərində) kəskin apandisitte və peritonitte də qəbizlik vardır.

 

Əməliyyatlardan sonra görülən qəbizlik həm anestezik maddələrin təsirinə həm də kalium itkisinə bağlı olduğu üçün bu cür qəbizlik kalium verməklə düzəldilə və çox analjezik etməməklə önlənə bilər. Qabizliyin müalicəsində əvvəl dışkılamayı bir refleks və vərdiş məsələsi olduğunu unutmamalıdır. Daha sonra pəhrizin uyğun bir şəklə emal çalışılmalıdır. Ümumiyyətlə çox su və bağırsaqda sıxa buraxacaq yeməklər yeməli və lazım olsa laksatif deyilən işlətmə dərmanları alınmalıdır.

 

Qəbizlik Növləri

 

Qəbizlik nəcisin bağırsaqdan keçişinin yavaşımasıyla ortaya çıxar. Üç təməl tipə bölmək olar.

 

Mərkəz sinir sistemi pozuqluğuna bağlı qəbizlik: Sinir sistemi ilə bağlı bir xəstəlikdən ya da dərmanlardan qaynaqlanan dışkılama xəbərdarlığı yoxluğu ya da nizamsızlığı.

 

Dışkılama refleksini pozuqluğa bağlı qəbizlik: hemoroit, apse, daralma (stenoz) kimi bağırsaq lezyonlarına, bağırsaq yumuşatıcılarının səhv istifadəsinə, qarın içi orqanlarının iltihablanmasına, bədəndən ümumi su itkisinə bağlı nəcis miqdarında azalma.

 

Mexaniki qəbizlik: Məşhur səbəblərdən biri yenə maye itkisi ola bilər. Bu vəziyyətdə nəcisin ehtiva etdiyi su və bu səbəbdən həcmi azalır. O biri səbəblər arasında bağırsaq əzələlərinin və / ya da istəkli qarın əzələlərinin zəifləməsi sayıla bilər. Ayrıca megakolon, yəni bağırsağın bir hissəsinin sinirdən təmizlənərək funksiya xarici qalması və buna bağlı olaraq həddindən artıq genişlənməsi də mexaniki qəbizliyə gətirib çıxarar.

 

Xroniki Qəbizlik Nədir?

 

Fizyopatolojik təsnif görə xroniki qəbizlik qalınbağırsaqta keçidin müxtəlif formalarda yavaşlamasına görə üçə ayrılar: Düz bağırsaq qəbizliyi, qalınbağırsaq qəbizliyi və düz bağırsaq qalınbağırsaq qəbizliyi.

 

Düz bağırsaq qəbizliyi düz bağırsaqda gərilməyə cavabın azalmasından irəli gəlir. Bunun nəticəsində düz bağırsaq-anus refleks dışkılama mexanizmi pozulur. Göt büzgen əzələsinin işləyişi normalsa yalnız düz bağırsaq qəbizliyi söz mövzusudur.

 

Spazmlı Atribut göstərən qalınbağırsaq kabızlığında bağırsağın bir hissəsindəki sıxılmalar həddindən artıq şəkildə artar. Bu vəziyyət xüsusilə enən qalınbağırsaq və sigmoit kolonda diqqətə çarpandır. Bağırsaq çeperindeki müqavimətin artması bağırsaqdan keçid yavaşlayar və bağırsaq içi təzyiq yüksəlir.

 

Xəstədə qəbizlik diaqnozunu kesinleştirmekte və bu narahatlığı aradan qaldıracaq müalicənin müəyyən diqqət ediləcək bəzi əhəmiyyətli nöqtələr vardır. Hər şeydən əvvəl kalınbağırsağın funksiyalarını təyin faktorlar çox müxtəlifdir. Başda bəslənmə vərdişi, psixoloji vəziyyət, fiziki fəaliyyət, dərmanlar, var olan xəstəliklər və başqa bir çox faktor bağırsaqların işləyişini təsir edə bilər. Bu vaxt xəstəliyin başlanğıcı mövzusunda xəstənin ifadə zaman ilə nəcis miqdar və sıxlığında həqiqətən bir nizamsızlığın ortaya çıxdığı zamanın eyni olmağa unudulmamalıdır.

 

Qalınbağırsaq işləyişinin ətraflı şəkildə qiymətləndirməsi, radioloji araşdırmalar edərək və radioaktiv izotoplar istifadə edərək əldə edilə bilər. Bu texnikalar qalınbağırsaqta qismən və ümumi keçid zamanının araşdırılmasına imkan verir. Ayrıca statistik araşdırmalar nəticəsində əldə edilən meyar baxaraq qalınbağırsaq funksiyasının normal olub olmadığı qiymətləndirilə bilər. Həkim Əvvəldən hazırlanmış hesabatlarında yer alan bu meyar görə qəbul edilə bilər bir yanılma payıyla kalınbağırsağın işləyişində bir problem olub olmadığını qiymətləndirmək olar.

 

Xroniki Qəbizlik Tanışına Haqqında Meyar

 

Aşağıda sıralanan vəziyyətlərdən birinin ya da bir neçəsinin varlığı xroniki qəbizlik diaqnozuna köməkçi olur:

 

Həftədə üç dəfədən az dışkılama.

Üç gün ya da daha çox bir müddət ərzində dışkılamama.

Bir dəfədə çıxarılan nəcisin, qramdan az olması.