Demir Olan Qidalar

Dəmir Olan Qidalar

 

Bütün bədən hüceyrələri üçün lazımlı bir mineral olan dəmirin ana funksiyası, qanda hemoqlobin və Əzələlərdəki miyoglobinin bir parçası olaraq oksigenin daşınmasıdır. Qırmızı qan hüceyrələrində kafi miqdarda dəmir olmadıqda "dəmir əksikliyi anemiyası" ortaya çıxar. Bu vəziyyət hamiləlik, qan itkisi və dəmir baxımından qeyri-kafi bəslənmə kimi şərtlər tez görülər. Dəmir çatışmazlığının ən çox görülən əlamətləri davamlı baş ağrısı, enerji çatışmazlığı və davamlı yorğunluq halı, dildə qızartı və ağrılar, nəfəs darlığı, kövrək və nəfəs saçlar, vurman idi və baş dönməsidir. Dəmir ehtiva edən yeməkləri gündəlik bəslənmənizə əlavə bədən üçün lazımlı bu mineralı kafi miqdarda ala və dəmir əskikliyinə bağlı bu əlamətlərdən qoruna bilərsiniz.

 

Dəmir Ehtiva Edən Qidaları

 

Aşağıdakı siyahıda yer alan qidalar dəmir baxımından zəngindir və gündəlik dəmir ehtiyacının hamısı bu qidaların nizamlı olaraq istehlak bir bəslənmə proqramı təmin edilə bilər. Ancaq dəmir əksikliyi anemiyası ya da dəmirin bədən tərəfindən əmilməsi nöqtəsində narahatlığı olanlar dəmir möhkəmlətməsinə ehtiyac duya bilər. Yazının davamında okuyabileceğiniz dəmir əskikliyi əlamətlərini yaşayırsınızsa həkimə gedərək dəmir səviyyəsini ölçtürebilir və yenə həkiminizin təklif edəcəyi nisbətlərdə dəmir möhkəmlətməsi istifadə edə bilərsiniz. Ayrıca siyahıda olan qidaların bəziləri xolesterol, şəkər, yüksək təzyiq, ürək və damar xəstəlikləri kimi narahatlığı olanlara təklif edilməməkdədir. Əgər belə bir sağlamlıq probleminiz varsa aşağıdakı qidaları istehlak etməyə başlamadan əvvəl həkiminizə məsləhətləşməlisiniz.

 

• Toyuq ciyəri

• İstridyə

• Mal ciyəri

• Mal əti

• Quzu əti

• Ton balığı

• sardina

• Ördək əti

• Orqan ətləri (Sakatat)

• Xərçəng

• Karides

• Ton balığı

• Zənginləşdirilmiş taxıl

• Yulaf

• Qaynadılmış soya paxlası

• Barbunya

• Fasulye

• Noxud

• Kartof

• Tofu

• İspanaq

• Nüvəsiz quru üzüm

• İrmik

• Pekmez

• Kəpəkli çörək

• Balqabaq

• Balqabaq toxumu

• Mərcimək

• Noxud

• Quru ərik

• Pomidor püresi

• Quru paxla

• Pomidor pastası

• Börülce

• anakard

 

Gündəlik Demir Ehtiyacı

 

Demir həm heyvani qidalarda həm də tərəvəzlərdə olur. Institute of Medicine of the National Academy of Sciences'ın görə gündəlik dəmir istehlakı üçün tövsiyə etdiyi miqdarlar (anemiya və ya dəmir əskikliyinə yol açan bir digər narahatlığı olmayan kəslərdə) bu şəkildədir;

 

7-12 ay arası körpələrdə gündəlik 11 mq, 1-3 yaş arası uşaqlarda 7 mg, 4-8 yaş arası uşaqlarda 10 mg, 9-13 yaş arası uşaqlarda 8 mq, 14-18 yaş arası kişi uşaqlarda 11 mg, 14-18 yaş arası qız uşaqlarında 15 mg, 19-50 yaş arası qadınlarda 18 mg, 19-50 yaş arası kişilərdə 8 mq, 51 yaş üstü kişi və qadınlarda 8 mq, Hamiləlik dövründə 27 mg, Əmizdirmə dövründə 9-10 mg (Yaşa bağlı olaraq) .

 

Dəmir Çatışmazlığı Simptomları

 

Aşağıda iştirak edən dəmir əskikliyi əlamətləri, bir çox digər narahatlığın əlamətləri arasında iştirak etdiyi üçün əvvəlcə bir qan testi etdirməlisiniz. Qan testi nəticəsində dəmir əskikliyi yaşadığınız təsbit edilsə həkiminiz sizi doğru bəslənmə proqramının yaradılması üçün bir bəslənmə mütəxəssisinə istiqamətləndirə bilər. Bəslənmə mütəxəssisi isə həkimdən aldığı məlumatlar və digər səhiyyə koşullarınıza uyğun olaraq dəmir baxımından zəngin qidaların olduğu bir program hazırlayacaq. Həkiminiz test nəticələrinə bağlı olaraq dəmirin qidalar yoluyla ya da dəmir möhkəmlətməsi şəklində alınmasına qərar verilə bilər.

 

Enerji çatışmazlığı

Davamlı yorğunluq halı

Baş ağrısı

Baş gicəllənməsi və sərsəmlik hissi

Halsızlıq hissi

Ağız içində yaralar

Nəfəs dəri

Kövrək, ağaran və deformasiyaya uğrayan dırnaqlar

Dildə ağrı və qızartı

Sağlamlıqsız və donuq saçlar

İştah itkisi

Gücsüz immunitet sistemi

Nəfəs darlığı

Yuxu pozuqluqları

Qarın ağrıları

 

Dəmir Əskikliyi Necə Müəyyən Edilir?

 

Həkiminiz, qandakı dəmir səviyyəsini görmək üçün əvvəlcə bir qan testi istəyəcək. Ancaq dəmir əskikliyi diaqnozunun tam olaraq konabilmesi üçün qan testi tək başına kafi olmaya bilər. Demir eksiliği üçün istenebilecek testlərdən bəziləri bunlardır;

Hemoglobin testi ilə qanda oksigeni daşıyan zülal olan hemoglobin sayı qiymətləndirilir

Hematokrit testi ilə qandakı qırmızı qan hüceyrələrinin həcmi qiymətləndirilir

Tam qan sayması qırmızı qan hüceyrələrinin sayı qiymətləndirilir

Transferrin qəbuledici ilə artan qırmızı qan hüceyrəsi istehsalı ölçüsünə baxılır

 

Çox Demirin Yan Təsirləri

 

ABŞ-da 6 yaş altındakı uşaqlarda görülən zəhərlənmələrə başlıca səbəbi dəmir ehtiva edən məhsulların səhvən çox istehlakının. Kiloqram başına tək səfərdə 20-60 mg arası dəmir alınması (4-8 yaş arası uşaqlarda tövsiyə edilən gündəlik dəmir cəmdə 10 mg) kəskin zəhərlənməyə yol aça bilər. Bu kimi həddindən artıq dəmir istehlakı ciddi bir vəziyyətdir və təcili olaraq xəstəxanaya gedilməsi lazım ola bilər. Demir zəhərlənməsinin əlamətləri 1-6 saat arasında görülməyə başlar və bu əlamətlər arasında; mədə bulanması, qusma, qarın ağrısı, zəif və ya sürətli nəbz, qəbizlik, keylik, aşağı qan təzyiqi, atəş, nəfəs darlığı iştirak etməkdədir. Demir zəhərlənməsi böyrək, ciyər, mərkəzi sinir sistemi, ürək və damarları təsir edə bilər. Zəhərlənilmənin yaratdığı təsir, alınan dəmir nisbətinə bağlı olaraq qaraciyər, sinir sistemi və mədə də 2-6 həftə arası davam edə bilər.