Sonsuzluq Helleri 4

Sonsuzluq Həlləri 4

 

Hal-hazırda sonsuzluq keçmişə görə daha sıx görülür. Bu da 'insanoğlunun artıma potensialı azalır mu' sualını ağla gətirir. Cavab qəti olmamaqla birlikdə ehtimalla bu düşüncənin düzgünlük payı var.

 

Qadının keçmişə görə daha gec yaşlarda evlənməsi, cinsi yolla bulaşan xəstəlik hallarının yüksəlməsi və səbəbi bilinməməklə birlikdə kişidə sperma sayının qlobal olaraq azalması bu vəziyyətin səbəbləri ola bilər.

 

Sperma ədədlərindəki azalma maraqlı bir müşahidə olaraq ortaya çıxır. Həqiqətən də son 15-20 ildə bütün dünyada məşhur olaraq sperma ədədlərində bir azalma meyli diqqəti çəkməkdədir. Bu vəziyyətin ekoloji kirlenmeden yoxsa müasir həyatın gətirdiyi stressdən qaynaqlandığı müəyyən deyil.

 

Sevindirici olan isə artıma potensialı üzərindəki qədər mənfiliyə qarşı, köməkçi artıma tekniklerindeki inkişaflar və buna bağlı olaraq artan müvəffəqiyyət nisbətlərinin. Yenə müasir insanın sonsuzluğu tabu olmaqdan çıxarması və müalicə alternativlərini şüurlu bir şəkildə qiymətləndirməsi də qeydə dəyər bir ilerlemedir.

 

Sonsuzluq səbəbi araştırıdığında, spermasında heç sperma olmadığı müşahidə bir kişidə belə TESA adı verilən 'cərrahi yolla sperma axtarış' üsulu ilə sperma etmək şansı var. Daha sonra da Mikroenjeksiyon adı verilən və kişi kısırlığında inqilab sayılan bir balon körpə üsulu ilə kişidən əldə edilən tək bir sperma hüceyrəsi, qadından əldə edilən yumurtanın içərisinə saç tükündən daha incə bir iynə köməyiylə mikroskop altında inyeksiya edilir və döllənmə təmin edilir.

 

Hal-hazırda cərrahi yolla sperma axtarış və Mikroenjeksiyon üsulları sayəsində bir çox cüt öz uşaqlarına sahib olma xəyalini reallaşdıra bilir.

 

Sonsuzluq həllsiz deyil yazı silsilənin dördüncü hissəsində Dr Senai Aksoy spermasında heç sperma olmayan kişilərdə (azospermi) cərrahi yolla sperma axtarışı (TESA) izah edir:

 

Törəməyə köməkçi müalicələr sahəsində, balon körpədən sonrakı ən əhəmiyyətli inkişaf şübhəsiz Mikroenjeksiyon metodu və cərrahi yolla sperma axtarış (TESA) əməliyyatıdır. Spermasında heç sperma olmayan bir kişinin testislərindən əməliyyatla sperma olması və bu spermdə Mikroenjeksiyon metoddan istifadə hamiləlik əldə edilməsi bütün dünyada uşaq sahibi olması qeyri-mümkün kimi görünən minlərlə kişi üçün ümid oldu.

 

Kişinin spermasında heç sperma olmaması (Azospermi) nədir, niyə olur?

 

Bir kişinin spermasında heç sperma olmaması azospermi olaraq adlandırılır və dəyişik səbəblərə bağlı ola bilər.

 

Bunların bir qisimi sperma kanallarının tutulmalarına bağlıdır. Belə bir vəziyyətdə xayalarda sperma istehsalı vardır amma mövcud olan spermalar kanallardakı tıxanma səbəbiylə meniyle çölə atıla bilməz. Bu vəziyyətdə tıxanıqlığa bağlı sperma olmamasından (obstructive azospermi) söz edilir.

 

Tıxanıqlığa bağlı azospermi faktlarında incə bir iynəylə tıxalı olan kanallara ya da testis toxuması içinə girilərək kiçik parçalar alınar. Bu parçalar içində sperma tapma nisbəti% 100-ə yaxındır.

 

Tıxanıqlığa bağlı olmayan şəraitlərdə (non-obstructive azospermi) xayalarda sperma istehsalı ya heç yoxdur ya da müəyyən sahələrdə çox məhdud sayda olur. Non-obstructive azosperminin altında yatan səbəb genetik ola biləcəyi kimi yetkinlik dövründə keçirilmiş infeksiyalar da rol oynaya bilər.

 

Belə bir vəziyyətdə testis biopsiyası müalicədə yol göstərməsi baxımından olduqca faydalıdır.

 

Cərrahi yolla sperma axtarış necə edilir?

 

Spermasında heç sperma olmayan kişilərdə cərrahi yolla sperma axtarış əməliyyatı təxminən 15 - 45 dəqiqə qədər sürər və adam ertəsi gün böyük ölçüdə normal həyatına dönə bilər.

 

Sperma iynəylə kanallardan alına bilər (PESA), iynəylə xayanın içindən alına bilər (PTSA) ya da əməliyyatla testisten alına bilər (TESA və ya TESE). PESA və PTSA lokal anestezi yoldaşlığında edilə TESA çoxu zaman ümumi anestezi altında həyata keçirilir.

 

Bu üsulla sperma tapıla nə edilər?

 

Əməliyyatla sperma tapıla vəziyyətində izləniləcək yol biyopsi nəticəsinə görə dəyişər. Əgər yeni bir sınaqda də sperma tapma şansı yoxsa bu vəziyyətdə sperma banklarına müraciət bu an üçün etibarlı tək üsul. Ancaq bu tətbiq ölkəmizdə qanuni deyil.

 

Digər tərəfdən xəstələrin əhəmiyyətli bir qisimində yenidən sınaq üçün ümid verici nəticələr əldə etmək mümkündür. Belə bir vəziyyətdə bir neçə ay sonra yeni bir sınaq edilə bilər.

 

Cərrahi yolla sperma axtarış cəhdinin müvəffəqiyyət nisbəti nədir?

 

Testis toxuması içində minlərlə kiçik balon bənzəri quruluş vardır. Bu strukturlarda sperma istehsalı dəyişik mərhələlərdə davam edər. Bəzi tübüllerde heç istehsal olmazkən bəzilərində az sayda sperma ola bilər.

 

İşdə cərrahi sperma axtarış üsullarının altında yatan məntiq budur. Xayanın dəyişik bölgələrindən alınan çox sayda parça araşdırıldığında sperma hüceyrəsi bilər. Bu üsulda sperma tapma ehtimalı altda yatan səbəbə bağlı olaraq% 25-60 arasında dəyişir.

 

Son illərdə tətbiq olunmağa başlanan mikro-TESA üsuluyla bu əməliyyat mikroskop altında edilərək müvəffəqiyyət şansı daha da arttırılmaktadır.

 

Ən yüksək müvəffəqiyyət sperma istehsalının çox azaldığı 'hipospermatogenez' faktlarında yakalanırken, genetik pozuqluğa bağlı hallarda şans ən az olur.

 

Bir azospermi varlığından daha əvvəlki sınaqlarda sperma tapılmış olması daha sonrakı sınaqlarda də hər zaman sperma tapılacağını zəmanət vermir. Amma çox vaxt müvəffəqiyyət təmin edilər. Bənzər şəkildə daha əvvəl əməliyyatla sperma tapıla kəslərdə də biyopsi nəticəsinə görə yeni bir sınaqda sperma tapma ehtimalı mövcuddur. Bir dəfə sperma tapıldığında bunun testisten ya da nütfədən tapılmış olması mikroenjeksiyonun müvəffəqiyyət nisbətləri üzərində əhəmiyyətli bir təsir yaratmır. Bir başqa deyişlə spermanın nütfədən, kanallardan ya da birbaşa olaraq testis içindən alınması hamiləlik nisbətlərini və nəticələrini dəyişdirməz.