Hamiləlikdə Şəkər Xəstəliyi

Hamiləlikdə Şəkər Xəstəliyi (Gestasyonel Diabet)

 

Hamiləlikdə şəkər xəstəliyi (gestasyonel diabet) şəkər xəstəliyinin ilk dəfə hamiləlikdə ortaya çıxmasıdır. Bu vəziyyət hamilələrin% 4-ündə görülür.

 

Hamiləlik diyabet nədir və niyə olur?

 

Bütün hamilə qadınlarda hormonal dəyişikliklərə bağlı olaraq hamiləlik boyunca davam edən bir insulin müqaviməti vardır. Bunun nəticəsi olaraq hamiləlik əsnasında qan şəkəri ortalama səviyyəsi hamiləlik xaricindəki səviyyəyə görə daha yüksək seyr edər. Ancaq bu səviyyə yenə də normal sərhədlər içində qalar. Bəzi qadınlarda isə hamiləliyin son 3 ayında bu hormonal dəyişikliklər qan şəkərinin normal sərhədlərin üzərinə çıxmasına, yəni hamiləlik diyabetine səbəb olur.

 

Hamiləlik boyunca plasentadan ifraz olunan hormonlar qidaların anadan körpəyə keçişini asanlaşdırır. Plasentadan ifraz bu hormonlar eyni zamanda ananın qan şəkərinin düşməsini qarşısını alır. Bu təsiri insulinin qan şəkərini salma təsirini maneə törədərək edər. Buna qarşılıq olaraq da hamiləlik boyunca pankreas daha çox insulin çıxarmağa başlayır. Normal şərtlərdə pankreas hamiləlik hormonlarının qan şəkərini yüksəldici təsirinə qarşı qoya bilmək üçün daha çox insulin çıxara biləcək kapasitededir. Pankreasın hamiləliyin qan şəkərini yüksəldici təsirinə cavab kifayət qədər insulin üretemediği vəziyyətlərdə şəkər xəstəliyi ortaya çıxar.

 

Hamiləlik diabetik ağırlaşmalar hansılardır?

 

Erkən hamiləlik şəkər xəstəliyi aşağı və və körpədə anomaliya riskini artırır. Bu anomaliyaları bir çoxu beyin və ürək kimi həyati orqanları maraqlandırar.

 

Hamiləliyin son altı ayında yüksək qan şəkəri körpənin çox bəslənməsinə və həddindən artıq kilo almasına səbəb olur. Körpənin iri olması doğum fəsad nisbətini artırır. Iri körpələrdə sezaryan nisbəti daha çoxdur. Normal doğumda isə körpənin çiyin ilişməsi kimi əhəmiyyətli ağırlaşmalar daha çox görülər.

 

Doğum sonrasında anadan keçən çox insulinə bağlı olaraq bu körpələrdə Hipoqlikemiya yəni qan şəkərinin düşməsi sıxlıqla görülən bir vəziyyətdir.

 

Bütün bunlara baxmayaraq doğru bir müalicəylə diabetli analar sağlam və normal bir körpə sahibi ola bilər.

 

Kimler hamiləlik diyabetine namizəddir?

 

Hamiləlikdə şəkər xəstəliyinin ortaya çıxmasını asanlaşdıran faktorlar bunlardır:

 

-Hamileliğe Çox kiloyla başlamaq (ideal kilonun% 20 üzərində olmaq)

 

-İnsülin Müqaviməti olması

 

Ailəniz diabetli fərdlər olması (ana, ata, qardaş vs ...)

 

-Daha Əvvəl 4 kilo və daha çox uşaq doğurmuş olmaq

 

-Daha Əvvəl ölü doğum etmiş olmaq

 

-Daha Əvvəlki hamiləliklərdə hamiləlik diyabet keçirmiş olmaq

 

-Bebeğin Suyunun çox olması (polihidramnios)

 

Ancaq hamiləlik diyabet görülən bir çox qadında bu faktorların heç birinə rastlanılmadığını da qeyd etmək lazımdır.

 

Hamiləlik diyabet diaqnozu necə qoyulur?

 

Yüksək risk qrupundakı qadınları hamiləlikləri əsnasında mümkün olduğu qədər erkən dövrdə araşdırmalara tabe tutmaq lazımdır. Yüksək riski olmayan qadınlara isə hamiləliyin 24-28. həftələri arasında şəkər yükləmə testi edilər.

 

Şəkər yükləmə testi (şəkərli su testi) aclıq tələb bir darama testidir. Normal bir yeməkdən təxminən 2 saat sonra 50 g. qlükoza ehtiva edən bir maye sürətli bir şəkildə içilir. Bir saat sonra qandakı şəkər səviyyəsinə baxılaraq diaqnoz qoyular. Qandakı şəkər səviyyəsinin 140 mg / dl.'in üzərində çıxdığı vəziyyətlərdə gerçək yükləmə testi olan 100 g. yükleme testini etmək lazım olacaq. 50 g.şeker yukle testinin anormal çıxması vəziyyətində gerçək yukle testinin (100 g yukle - OGTT) anormal çıxması yəni hamiləlik diyabet olması ehtimalı% 30 civarındadır. OGTT tətbiq olunmadan əvvəl ana namizədinə üç gün, 300 qr karbohidrat ehtiva edən bəslənmə proqramı verilir. Hamilə bu mərhələdə normal gündəlik fəaliyyəti davam edə bilər. Üçüncü gün axşamından sonra ana namizədinin 12 saat ac qalması lazımdır. Ardından səhər aç qarınına qanı alındıqdan sonra 100 qr qlükoza 5 dəqiqə içində içilir. Qlükoza verildikdən sonra birinci, ikinci və üçüncü saatlarda qlükoza (qan şəkəri) üçün hamilədən qan nümunəsi alınır.

 

100 qr oral qlükoza testi (OGTT) normal dəyərləri:

 

Aclıqda> 95mg / dl

 

1.saattte> 180mg / dl

 

2.saatte> 155mg / dl

 

3.saatte> 140mg / dl

 

Yuxarıda göstərilən 4 dəyərdən 2 və ya daha çox normalın xaricində isə hamiləlik diyabet (gestasyonel diabet) diaqnozu qoyulur.

 

Nəticələrdə yalnız dəyərin yüksək olması vəziyyətində isə testin bir ay sonra təkrar edilməsi uyğun olur. Əgər 50 qr şəkər yükləmə testi nəticəsində 190 mg / dl'den yüksəksə, 100 qr OGTT edilməsinə gərək qalmadan aclıq qlükoza səviyyəsinə baxılması kafi olur. Test nəticəsində aclıq qan qlükozanı 95mg / dl-dən üzərində çıxarsa ana namizədində gestasyonel diabet olduğu qəbul edilir və müalicəyə başlanılır.

 

Hamiləlik diyabet necə təqib edilir?

 

-Səhər Kahvaltısından əvvəl, 2 saat sonra və hər yeməkdən əvvəl olmaq üzrə qandakı şəkər səviyyəsini gündə 4 dəfə izləməniz lazımdır. Bu məqsədlə diabet xəstələrinin istifadə etdiyi evdə istifadə edilə alətlərdən əldə etmək lazım olacaq.

 

-İdrarda Keton və turşu olması diyabetinizin nəzarət altında olmadığını göstərir.

 

-Doktorunuzun Təklif diyetə harfiyen uyğun gəlmək çox vacibdir.

 

-Doktorunuzun Təklif məşqlərin edilməsi lazımlıdır.

 

-Kilo Alışınızı təqib etməlisiniz.

 

-Gerekirse Həkiminizin təklif etdiyi insulin müalicəsinə uyğun gəlməlidir. Hal-hazırda insulin hamiləlik əsnasında istifadə edilə tək diabet dərmanıdır. Insulin yüksək molekul çəkisi səbəbiylə plasentadan körpəyə keçməz.

 

-Tansiyonunuzu Yaxından təqib etməlisiniz.

 

Qan şəkəri səviyyəsini necə təqib edə bilərsiniz?

 

Qandakı gündəlik şəkər səviyyələrinin təqib edilməsi, Diyabetin məşq və diyetlə nəzarət altına alınıb alınmadığını başa düşmək üçün edilir. Barmaq ucundan alınan bir damla qanla öz özünüzə edəcəyiniz bu testdə çıxan dəyərlərin Aclıqda 95mg / dl və yeməkdən 2 saat sonra 120 mg / dl dəyərinin üzərinə çıxmaması lazımdır. Əgər alınan tədbirlərə baxmayaraq bu dəyərlərin üzərində çıxırsa insulin müalicəsi lazımlıdır.

 

Hamiləlik diyabet üçün nə zaman insulin kullanmalıyım?

 

Qandakı şəkər dəyərlərinizə görə həkiminiz sizə insulin müalicəsi təklif edə bilər. Insulin bədəndə Pankreastan ifraz olunan və qandakı şəkər səviyyəsini müəyyən aralıqda tutan bir hormondur. Insulin dəri altına inyeksiya yolu ilə gün ərzində bir neçə dəfə verildiyindən, bu inyeksiya öz özünüzə necə ediləcəyini öyrənməniz lazım olacaq. Insulin inyeksiyası üçün istifadə edilən iynələr çox incə olduğundan özünüzə bu inyeksiya etməniz olduqca asan və acısızdır. Ümumiyyətlə qarın və ya qıç dərisini iki barmağınızla kıstırıp, incə iynəni buraya batırmaq kifayətdir. Dərinizi barmaqlarınızla sıxışdırdığınız zaman hiss acı iynənin girişindən daha çoxdur. Bu səbəblə öz özünüzə iynə etmənin qorxulacaq bir tərəfi yoxdur.

 

Hamiləlik irəlilədikcə plasenta daha çox hamiləlik hormonu salgılayacağı üçün insulin ehtiyacı da artacaq. Bu səbəblə insulin müalicəsi əsnasında qan şəkəri təqib edilməli və həkiminizin təklifinə görə insulin dozası artırılmalıdır.

 

Insulin müalicəsi əsnasında kifayət qədər yeməmək, pay atlama, zamanında yeməmə və ya qeyri-adi çox hərəkət səbəbiylə qan şəkəri normal dəyərlərin altına düşə bilər. Hipoqlikemiya adı verilən bu vəziyyətin əlamətləri bunlardır:

 

-Baş dönməsi

 

-Soğuk tər

 

-Yorgunluk hissi

 

-ani Aclıq hissi

 

-Baş ağrısı

 

Hipoqlikemiya dərhal müalicə edilməsi lazım olan ciddi bir vəziyyətdir. Qan şəkəriniz 60 mg / dl.nin altına düşdüyü vəziyyətlərdə qan şəkərinizi yüksəltmək üçün şəkərli yemək və ya içkilər almanız lazımdır (yarım stəkan portağal və ya alma suyu, 1 stəkan süd, 4-6 parça şəkər, 1 yemək qaşığı bal vs ...). Bu tədbirləri aldıqdan 15 dəqiqə sonra qan şəkərini təkrar nəzarət etmək lazımdır. Əgər qan şəkəriniz hələ 60 mg / dl.nin altındadırsa yuxarıda göstərilən tədbirləri təkrardan almaq lazımdır. Əgər son yeməyinizi sonra 45 dəqiqədən çox keçmişsə yeni bir hipoqlikemik qarşısını almaq üçün çörəklə birlikdə zülallı bir şeylər yemək doğru olur.

 

Hamiləlik diyabetinde günlük pəhriz necə olmalıdır?

 

Qan şəkərini sabit tutmaq üçün mütləq gündəlik pəhriz 3 ana pay və 2 və ya 3 ara pay bölünməlidir. Bu payların nizamlı olması və atlanılmaması əhəmiyyətlidir. Gündəlik pəhrizin% 40-45'i karbonhidratdan olmalı. Səhər yeməyində və yatmazdan əvvəl 15-30 g. karbonhidrat alınması tövsiyə edilir.

 

Əgər səhərlər mədə bulantıdır olursa yataqdan qalxmadan əvvəl bir neçə parça kraker sizi rahatlaşdıracaq. Az və tez yemək, yağlı və qızarmış qidalardan qaçınmaq faydalı olacaq.

 

Hamiləlik boyunca lifdən zəngin tam buğda çörəyi, taxıl lopa, makaron, meyvə və tərəvəzdən zəngin bir diyet seçim etmək lazım olacaq. Digər tərəfdən hər bir hamilə qadının da gündəlik 20-35 g lif alması lazımdır.

 

Gündəlik pəhrizin ən çox 40% -i yağlardan gəlməli. Bunun da ən çox 10% -i doymuş yağlardan ibarət olmalıdır.

 

Gündə ən az 8 stəkan maye almalısınız.

 

Nə qədər məşq hamiləlikdə təhlükəsizdir?

 

Hamiləlik boyunca nizamlı edilən idman bir tərəfdən hamilə qadının duruşunu düzəldərkən digər tərəfdən də bel ağrısı və yorğunluq kimi tez görülən hamiləlik şikayətlərinin önünə keçər. Hamiləlik diyabet olan xəstələrin məşq proqramları üçün həkimlərinə danışmaları yerində olur. Qan şəkərinin düşməsini maneə törətmək üçün həkiminizin verdiyi proqramın xaricinə çıxmamaq lazımdır.

 

İdman etmədən 30 dəqiqə əvvəl 15 g. karbonhidrat alınması lazımdır. Əgər idmanıdır ilə son yediyiniz yemək arasında 2 saatdan çox müddət varsa məşqə başlamadan əvvəl bir ara pay yeməlisiniz.

 

Kilo necə olmalı?

 

Hamiləlikdə alına biləcək kilo miqdarı hamilə qadının hamiləlik əvvəli kilosuna bağlıdır. Hamiləlik boyunca balanslı və sağlam qidalanmaq körpənizin sağlam olmasına yardım edəcək.

 

Hamiləlik boyunca gündəlik kalori miqdarını 200-300 kcal artırmaq kifayətdir. İki nəfərlik yemənin mənası iki böyüklər üçün yemək lazımdır şəklində algılanmamalıdır. Hamiləlik boyunca 12-15 kilo arası almaq normal qəbul edilir. Ancaq həkiminiz durumunuza görə daha çox və ya daha az çəki artımına tövsiyə edə bilər.

 

Ümumi olaraq ilk 3 ayda 1-2 kilo almanız və sonrakı aylarda da həftədə ən çox 350-400 g. almanız məsləhətdir.

 

Körpə: 3500 g

 

Plasenta: 1000-1500 g

 

Amnion mayesi: 1000-1500 g

 

Gögüs toxuması: 1000-1500 g

 

Qan sıvısındaki artım: 3000 g

 

Yağ anbarı: 2000-3000 g

 

Rahim: 500-1000 g

 

Ümumi: 12000-15000 g

 

Anada hamiləlik diyabet oldusa doğum sonrası körpənin baxımı necə olur?

 

Körpənizin qan şəkəri səviyyəsi doğumdan dərhal sonra ölçüləcəkdir. Əgər qan şəkəri zəifdirsə ağızdan və ya damardan verilən şəkərli serumlarla qan şəkəri yüksəldilər. Doğumdan sonrakı ilk saatlarda diabetli anadan doğan körpələrdə qan şəkəri düşmə meyli göstərdiyindən bir müddət reanimasiyada müşahidə altına almaq seçim edilə bilər.

 

Diabetli analarda doğan körpələrdə yeni doğan sarılığının görülmə sıxlığı da daha yüksəkdir. Bu tip sarılıq müalicə edildiyində körpə üçün zərərsizdir. Müalicədə ultrabənövşəyi işıq istifadə.

 

Hamiləlik diyabet körpənin diabetli olmasına gətirib çıxarar mı?

 

Bu körpələrin erişkinlikte daha tez diabet xəstəsi olduqları bildirilmişdir.

 

Doğumdan sonra diabetli mi olacağam?

 

Ümumi olaraq doğumdan sonra plasentanın çıxardığı hamiləlik hormonları kaybolacağından qan şəkəri səviyyələri 6 həftədə normala dönər. Bu müddət içində qan şəkərinizi ölçmək və həkiminizlə paylaşmanız lazımdır.

 

Hamiləliyində diabet olan qadınların% 60ının irəliləyən yaşlarda tip 2 diyabet xəstəsi olduğu bilinməkdədir. İdeal kiloda qalmaq, balanslı və nizamlı bəslənmək, nizamlı idman etmək irəlidə diyabet xəstəsi olma ehtimalınızı azaldır.

 

Son olaraq əvvəlki hamiləliyində hamiləlik diyabet keçirən qadınlar, sonrakı hamileliklerinde də% 50 hamiləlik diyabet keçirmə riski daşıyırlar. Bu səbəblə hamiləlik planlamada əvvəl nəzarət altına girmək, həyat şəklinizi bu riskə uyğun olaraq dəyişdirmək doğru olacaq.