Goy Oskurek

Goy Oskurek

 

Ən çox uşaqlıq yaşlarında görülən yoluxucu xəstəliklərdən biridir.

  On beşinci əsrdən bəri bilinən bir xəstəlikdir. Bu gün dünyanın dərhal hər tərəfində yerləşmiş bir haldadır. Bu xəstəliyin mikrobu kiçik bir çomakçıktır. Tənginəfəslik tutulmuş olan xəstələrin burun, boğaz və yuxarı tənəffüs yollarında yaşar.

  Xüsusilə xəstəliyin, soyuqdəymə ilə başlayan, ilk dövründə burun, boğaz ifrazlarında çox olur. Xəstəliyin əsl səbəbi bu mikrob olmaqla birlikdə, ona yol açan və bugünkü vasıtalarımızla tapılıb görülə başqa bir virusun ayrıca işə qarışdığını söyləyənlər də vardır. Boğmaca ən çox (2) ilə (7) yaşları arasında görülər. Daha kiçik uşaqlarda və yetkin insanlarda görülməsi nadirdir.

  Uşağından boğmaca alıb xəstələnən anaları, nadir olsa da, görmüşük.

  Boğmaca, ən çox, bahar və qış aylarında görülür.

  Boğmacalı xəstənin, öskürəklər əsnasında, boğaz və burnundan və yuxarı tənəffüs yollarından atılan tüpürcək droplets, ətrafa yayılıb, sağlamların bulaşmasına səbəb olur.

  Bir dəfə xəstəliyə tutulanlar, bütün »ömürləri boyunca davam edən bir immunitet (azad) 'qazanarlar.

  Mikrob alındıqdan xəstəlik əlamətlərinin ortaya çıxmasına qədər keçən kürt müddəti (tefrih dövrəsi), ortalama olaraq, (14) gün qədərdir. Xəstəliyin üç dövrəsi vardır:

  1 - Soyuqdəymə dövrəsi. 2 - boğucu öskürəklər dövrəsi. 3 - nekahat dövrəsi.

  Soyuqdəymə dövrəsi: Xəstəlik bir burun, boğaz soyuqdəyməsi ilə başlayır. Aksırık, yüngül öskürək, bəzilərində səs batıqlığı, bədəndə qırıqlıq və çox yüksək olmayan bir atəş hasil olur. Soyuqdəymə dövrü bir - iki həftə qədər sürər.

  Boğucu öskürəklər dövrəsi: Bu dövrə, xəstə üçün, bir vermir. Çünki bu dövrdə keşik keşik gələn, çox şiddətli və boğucu öskürəklər başlayacaq. Xəstəliyə bütün xüsusiyyətini verən də bu öksürüklerdir.

  Bir öskürək dəli əvvəl xəstə uşaq, birdən-birə, durğun bir hal alır. Boğazında bir tırmalanma və batma vardır. Öksürmemek üçün özünü tutmaq istər. Lakin müvəffəq ola bilməz. Bunun arxasından, ciyərlərə şiddətli hava çəkmə və hava vermə şəklindəki öskürək keşiyi başlayır. Çox az aralıqlarla bir-birinin ardınca davam edən bu öskürək keşiyi əsnasında, xəstə boğuluyormuş kimi olur. Nəfəs alıb vermə o qədər tez və şiddətlidir ki, xəstənin qırtlağından, sanki kəsilmiş bir xoruz kimi, xırıltılı, boğuq və şiddətli səslər çıxar Bu əsnada yanaqları, dodaqlar, burnu göyərmiş, gözləri yaşarmıştır. Yüz qabarıq, nəfəs və iztirablı hal alır. Öskürək nöbetinin sonunda ağzından yapışqan bir tüpürcək axar və xəstə uşaq dəfələrlə qusar.

  Bu öskürək keşikləri, gecələri çox olmaq üzrə, iyirmi dörd saat içində (20-30) dəfə, hətta daha çox, gələ bilərlər. Hələ hələ öskürməsinə bacara bir kiçik yaşlardakı uşaqlarda bu nöbet, sanki, bir boğulma şəklindədir. (Xəstəliyə boğmaca adının verilməsi bundan irəli gəlmiş olsa lazımdır.)

  Nöbet xaricində xəstə sakit lakin yorğun bir vəziyyətdədir.

  Çox dəfə, boğazı dırmaşan qışqırıb, ağlama və huysuzlanma kimi hallar, tütün tüstüsü, istiotlu, baharlı qidalar öskürək keşiklərini oyandırırlar. Xəstə gün keçdikcə saralıb solar və çox zəifləyər.

  Öskürəklər təsiri ilə hasil olan zorlamadan burun qanaması, kiçik qan damarlarının çatlaması ilə göz kanlanması və dil altında, dişlərə çarpmaqdan görə, yaralar hasil ola bilər.

  Boğucu öskürəklər dövrəsi (4-6) həftə kadir sürər. Bu dövrənin sonuna doğru öskürək nöbetlerinin arası, yavaş-yavaş, uzanmağa başlar və öksürüğün şiddəti getdikcə itir.

  Nekahet dövrəsi: Bu dövrədə öskürəklər seyrektir. Yüngül bir soyuqdəymənin mövcud olmasına baxmayaraq, xəstələrin sinələri yumşalmış, köhnə çətinlikləri qalmamışdır. Bu dövrə də (1-2) həftə qədər sürər və sonunda xəstə yaxşı olur.

  Xəstəliyin bütün müddəti (8-10) həftə qədərdir. Lakin bundan az və bundan çox davam edən hadisələr də vardır.

  Boğmaca əsnasında, çox dəfə, yüksək bir atəş olmaz və xəstə ayaqda gəzə. Bu xəstəlikdə bəzi ixtilaflar olur ki, onlar vəziyyəti fenalaştırabilirler:

  Xəstəlik zamanı ağciyərlərdə və nəfəs borularında (Bronkopnömoni) kimi ağır və təhlükəli ixtilaflar hasil ola bilər.

  Orta qulaqda iltihab olduğu da vardır: öskürəklər etdiyi zorlama zamanı kiçik qan damarlarından birinin çatlaması ilə, beyində və beyin zarlarında pozuqluqlar, qollarda, qıçlarda iflic, sar'a şəklində nöbet, sinir sistemində cür qəzalar özünü göstərə bilərlər.

  Ən pisi, xəstələrin bədəndən düşüb zəifləmələr və vərəm xəstəliyinə qarşı bədənlərindəki Immunitetetin, birdən-birə, itməsidir. Bundan ötəri bədəni zəifləyən xəstələrdə vərəm xəstəliyi başlaya bilər.

  Uşağın yaşı nə qədər kiçik isə boğmaca təhlükə və çətinlikləri da o qədər çox olur.

  MÜALİCƏ:

Boğmaca öskürəyi başlar başlamaz xəstələr möhkəmlərdən, xüsusilə bir kiçik yaşlardakı uşaqlardan, dərhal ayrılmalıdır.

  Ateşli zamanlarda xəstəni yataqdan çıxarmamaq lazımdır.

  Qidalar, boğazda qıcıq və tahriş etməyəcək olan sulu, yumşaq və bəsləyici maddələr arasından seçilməlidir. Öskürəklə qusan xəstəyə dərhal yenidən yemək YEYİN ki, bədəndən düşməsin.

  Öskürəyi və keşiyi azaltmaq üçün lazımlı olan dərmanları həkim təyin edir qızdırmasız zamanlarda, yaxşı havalarda xəstə bağlı otaqlarda buraxılmamalı, günəşli, açıqlıq yerlərdə, çöllərdə, bağçalarda gəzintilər etdirilərək xəstəyə təmiz hava aldırılmalıdır.

  Açıq, təmiz havanın xəstəlik üzərindəki şəfalı təsiri bir çoxları tərəfindən, bir çox, təriflənmişdir. Hətta bəzi həkimlər, boğmacalı uşaqları, bir təyyarəyə mindirərək, havanın yüksək təbəqələrində gəzdirmək böyük faydası olduğunu söyləmişlər.

  Boğmaca edən mikroblardan hazırlanmış bir peyvənd vardır. Bu peyvəndin gərək qorunmada, gərək müalicədə istifadə edilməsi tövsiyə edilmişdir. Bu peyvənddən müalicədə, az çox. istifadə oluna bilər. Boğmacalı ilə təmas etmiş insanlarda, peyvənd ilə qorunma o qədər təsirli deyil. Çünki peyvəndin immunitet (azad) hasil edə bilməsi üçün uzun bir zaman istər. Ancaq ortada xəstə ilə əlaqə kimi bir hal olmadığı zamanlarda xüsusilə kiçik uşaqlarda, əyri düşünərək, qoruyucu mahiyyətdə peyvənd tətbiqi çox uyğundur. Xəstəlik ən çox soyuqdəymə dövrəsində yoluxucudur. Xəstələrin dəsmalları, yataq və yemək komandaları və başqa əşyası diqqətlə təmizlənməlidir.

  Boğmacalı uşaq, ən aşağı altı həftə qədər məktəbə gönderilmemelidirler. Bu xüsusa anaların, ataların və müəllimlərin çox dik -kat etməsi lazımdır.

  Mikrob üçün qida yeri olaraq qanlı vasatlar istifadə edilər. Bu Vasatlardaki qanla qidalanır .. Çünki qanın içindəki (Hemoqlobin) dedikləri maddəni çox sevən və bu maddəni havi qida yerlərində gözəl çoxalan bir mikroptur, Enflüenza basiline çox bənzər. Bir ufaktır. Asanlıqla boya alır. Hərəkəti yoxdur.

  Boğmaca peyvəndi, öldürülmüş boğmaca mikroblarıdır, müəyyən nisbətlərdə, fizioloji duzlu su ilə qarışdırılması ilə əldə olunur.