Dişlər Səbəb Çürüyər?

Dişlər Səbəb Çürüyər?

 

Ağızda olan bakteriyalardan ibarət olan bakteriya valı, şəkərli və unlu yeməklərin ağızda qalan artıqlarından turşu oluşturabilmektedir. Bu turşular, dişlərin mineral toxumasını həll edərək dişin minasının pozulmasına və nəticədə da diş çürüğünün başlamasına və dişhekimlerinin boşluğunun dedikləri oyuklara səbəb olmaqdadırlar.

 

Uzun illər, səbəbi bilinməyən bir xəstəlik gözüylə baxılan diş çürüğünün indiki vaxtda "çox səbəbə bağlı bir xəstəlik" olduğu aydın olmuşdur. Diş çürüğünün başlıca 3 faktoru vardır:

 

 

Bakteriya valı (diş valı adı da verilir),

Karbohidratlı qidalar (şəkər, un ... Kimi),

İrsi faktorlar (dişin quruluşu, tüpürcəyin tərkibi ... Kimi)

 

Diş sağlamlığı balanslı olan bir kimsədə bu faktorlardan biri dəyişikliyə uğrasa, çürük ortaya çıxar.

 

 

 

Çürük əlamətləri nələrdir?

 

Çürük və oyulmuş bir diş, tünd rəngli boşluğuyla asanca tanınır. Lakin bəzən çürük çukurcuğu gizli qalar və diş həkimi ancaq köməkçi tanı vasitələriylə (məsələn diş rentgeni kimi) diaqnoz qoya bilər.

 

Çoxu zaman çürük, diş tüberküllerinin yəni tümsekciklerin bir-biriylə kəsişdiyi yerdə və ya dişin boyun hissəsində görülür. İki diş arasında qalan gizli çürüklər uzun müddət fərq edilməz. Bu cür çürükləri "... Axşam yemək yeyərkən dişime daş gəldi zənn etdim, bir də baxdım, dişimin bir hissəsi ağzımda ..." deyildiyini tez-tez eşidirik.

 

Diş çürüğünde diş həkiminə müraciət tələb edən ən əhəmiyyətli əlamət ağrıdır. Ağrı, soyuq, isti, şirin və ya turş olur. Ağrının şiddəti adamdan adama dəyişər və faktor ortadan qalxınca ağrıda keçər; lakin müalicə edilməyən çürükləri ağrılar bir müddət sonra davamlı olmağa başlayırlar.

 

 

 

Diş çürüyü necə irəliləyər?

 

Çürük, daima dişin səthindən başlar və irəliləyərək dentin təbəqəsinə çatar. Dentin, mine daha çox üzvi maddə daxildir. Bu səbəblə çürük bu təbəqədə daha tez yayılaraq deyildini bir burğu kimi deşər; lakin, çürüyü irəliləmə sürəti, adamdan adama və dişdən dişə çox dəyişir.

Unudulmaması lazım olan bir xüsus da, deyildinin dişin bir müdafiə orqanı olduğudur. Dentin içində əvvəlki hissədə tərifi edilən kanalcıkların ucunda odontoblast deyilən istehsal və təmir hüceyrələri tapılar və bunlar çürük deyildini təmir toxuması ilə tıxaya bilər. Eynilə əhatə bir qalanı müdafiə edənlərin güllələrlə açılan çatları onarmaları kimi ... Özbaşına olan bu müdafiə, bəzən sürətlə irəliləyən çürük qarşısında qeyri-kafi qala bilər.

 

 

 

Çürükten qorunmaq üçün nə etməlidir?

 

İlk edilməsi lazım olan şey diş həkiminə getmək və onun təkliflərinə uyğun gəlmək olmalıdır. Əslində çürükten qorunma, bir fərdi iradə mövzusudur və hamımızın sağlam dişlər və sağlam ağzın gətirəcəyi rahatlığın şüurunda olmamız lazımdır.

 

 

 

Diş ərpi və karbohidratlı qidalar səbəb çürük meydana gətirər?

 

İndiki vaxtda bakteriya valı ilə əlaqədar çox sayda araşdırma aparılır və artıq şəkərlə birlikdə bakteriya düyününün, çürüyü baş faktorlarından biri olduğu aydın olmuşdur.

 

Bakteriya valı görülə bilər mi? Bəli görülə bilər. Bunlar, dişlərin boyun hissəsində və iki diş arasında yer alan ağımtıl çirkləri. (fərq edilməsini asanlaşdırmaq üçün bazarda "disclosing tablet" və ya "disclosing solution" adıyla bilinən boyayıcı tablet və eriyikler satılır.) Val belə təşəkkül edər:

 

 

     əvvəl tüpürcəklə zülal dişə yapışır.

     bu proteindeki bol miqdarda ağız mühitində olan şəkərdən kimyəvi yolla dekstran edər.

     dekstran bu zülal plağına yapışar və beləcə diş valı təşəkkül edər.

     təşəkkül edən val artıq yalnız ağız çalkalamakla giderilemez.

 

 

Buraya qədər oyunun-yəni çürük meydana gəlməsinin-piyonlar (yəni bakteriyalar) hazır olmuşdur ... İndi bakteriyalar, minaya bir hamle edirlər ... Bakteriyalar bu hücumu iki qoldan edərlər:

 

 

     bəzi bakteriyalar şəkərdən turşu edərək, mine qeyri-üzvi örgüsünü pozarlar.

     bir qisimi də, mine orqanik qisimlərini parçalayan fermentlər ya parlar.

 

 

İşdə diş çürüyü oyununun ssenarisi qısaca belədir. Bu oyun necə pozular və çürük necə önlənə bilər?

 

Bakteriya - şəkər əməkdaşlıq önlənsə oyun pozularmı? Bu necə ola bilər? Müttəfiqlər birisini; məsələn şəkəri ortadan qaldıraraq ... Şəkər, şokolad, tort yemədən ... Olur mu? Şəkər, orqanizm üçün qaçınılmaz qidalardan biridir və heyvan təcrübələri şəkərdən məhrum bəslənmənin çürüyü durdurmadığını, yalnız bir az azaltdığını göstərmişdir. Bəli, şəkər bir çürük etkenidir amma, nə tək başına nə də başlıca faktor ...

 

 

 

Elə isə, çürükten qorunmaq üçün nə etməlidir?

 

Əsl qorunma, ikinci təcavüzkara yəni mikroblara qarşı mübarizə ilə olur. Bu da dişləri fırçalayaraq həyata keçirilir.

 

 

 

Kimlerde daha çox çürük olur?

 

Şəkərli və unlu yeməklərlə bakteriyaların görüşməsi nəticəsində çürüklər meydana gəldiyinə görə hər kəs üçün bir təhlükə var deməkdir. Ancaq bəslənmələrində karbohidratlı və şəkərli yeməklərin nisbəti çox yüksək olanlar bir də sularında fluoride nisbəti çox zəifdirsə çox daha çox çürük təhlükəsi altındadırlar. Bakteriya valı tərəfindən yaradılan turşuya qarşı tüpürcək təbii bir müdafiə etmə mexanizmi meydana da tək başına çürüyü önleyemez.tükürük axışını və miqdarını azaldan xəstəliklər ya da dərmanlar da çürük meydana gəlməsini hızlandırmaktadırlar. Bu səbəblə də diş həkimi tüpürcəyin axışını artırdığı üçün şəkərsiz saqqızları sıxlıqla təklif edirlər.

 

 

 

Çürük peyvəndi var mıdır?

 

Xeyr ... "amma qəzetlərdə oxuyuruq" deyəcəksiniz. Bir az əvvəl sizə çürüyü çox səbəbə bağlı bir xəstəlik olduğunu söylədik. Nəyə qarşı, hansı faktora qarşı peyvənd hazırlanacaq? Elm adamları təxminən əlli ildir bu mövzuda çalışırlar.

 

 

 

Zəiflədimi qarşı antibiotik var mıdır?

 

Çürüyü dayandıracaq bir antibiotik yoxdur. Üstəlik, antibiotiklər uşaqlarda meydana gəlmə dövründə dişlərin üzərinə çökelerek onları boyayırlar və boz-qəhvəyi, morumtırak rəng almalarına səbəb olurlar.

 

 

 

Antiseptik qarqaralar istifadə edək mı?

 

Bəzi ağız və diş əti xəstəliklərində müəyyən bir müddət üçün müəyyən dozada antiseptik qarqara verilə bilər; lakin bunu unutmayın ki, ağız sağlığında ən təsirli vasitə fırça.

 

 

 

Çürük meydana gəlməsinə bəzi vərdişlərin təsiri:

 

Bəslənmə vərdişlərinin çürük meydana gəlməsinə təsiri olduğu həmişə məlumdur. (məsələn sərt və lifli qidalarla bəslənən eskimolarda çürük dərhal dərhal heç görülməz.) Buna qarşılıq yumşaq və yapışqan qidaların dişlər üzərinə tutunmaları, val meydana gətirmələri və çürük meydana gətirmələri daha asandır.

 

 

 

Diş çürüməsi önlənə bilər mi?

 

Bəli. Sabah kahvaltısından sonra və axşam yatmadan əvvəl dişlərin fırçalanması və hər gün diş ipliyinin nizamlı istifadə edilməsi ən təsirli yoldur. Yemək artıqları ən çox dişlərin çeynəmə səthlərindəki girintilerde və dişlərin bir-birinə dəydiyi ara səthlərdə yığıldığı üçün, diş fırçaları kiçik başlı seçilməlidir. Dişlərin iç səthləri, xarici səthləri, tapdalayan səthləri və dilin üstü fırçalanmalıdır və ara üzlərdə diş ipliyi istifadə edilməlidir. Fırçalar, orta dərəcədə sərt ya da yumşaq tüklü olmalı və müəyyən aralıqda dəyişdirilməlidir. Fırça ətlərinin aşınmamış olması və bakteriya taşımayacak bir şəkildə mühafizə edilməsi lazımdır. Əsla başqasının diş fırçası istifadə edilməməlidir. Diş fırçalama zamanı florürlü bir diş pastası istifadə, florürün diş çürüğünü önlemedeki rolundan faydalanılmalıdır. Florürlü macunlara köməkçi olaraq eyni zamanda ağız qoxusunu aradan qaldıraraq fərahlıq və təmizlik hissi verən florürlü qarqaralar da istifadə edilə bilər.

 

Şəkərli yeməkləri ana paylarda istehlak çalışmaq və yemək aralarında bir şey yeməməyə cəhd etmək də digər bir tədbirdir.

 

Diş həkiminə müntəzəm fasilələrlə müraciət bir çürüyü qarşısını almaq və ya erkən tutmadan ən yaxşı yoldur. Ayrıca isti və soyuğa həssas dişlər ya da ağrılı dişlərdə və ya qatı rəngdə olan başlanğıc çürükləri, qəhvəyi renklemeler və oyuqlar kimi vəziyyətlərdə vaxt keçirilmədən həkimə müraciət müalicənin şəklini dəyişdirəcək və çətinliyini azaldacaq.

 

 

 

Çürük necə müalicə edilir?

 

Diş çürüğünün özbaşına yaxşılaşmadığından və çürüyən quruluşun təmir olmadığını bilirik. Çürük müalicə edilməzsə irəliləyər. Elə isə, mütləq çürük dişi doldurmaq lazımdır. Hələ diş özünə qədər ilerlememiş çürüklər belə müalicə edilir:

 

 

 

1. Əvvəl çürük təmizlənib:

 

Mina və dentin çox sərt strukturdur. Çürüyü təmizləyərkən bu strukturların qaldırılması lazımdır. Çürük, "frez" dediyimiz xüsusi uclarla təmizlənir. İndiki vaxtda çürük, almaz uclu və ya volfram polad edilmiş frezlərlə təmizlənir. Bu frez yüksək dönülü, həssas mühərriklərə ilişər. Bu mühərriklərin dönüşü dəqiqədə 300.000dən. Saniyədə, (ya da 2 sayana qədər) istifadə alət tam 5.000 dövr edər. Ayrıca dönmə əsnasında heç titrəşmə də yoxdur. Bir az ağrı ola bilər. Çünki, dentin səthi bir az həssasdır və adamdan adama dəyişən şiddətdə ağrı duyulur. Bunun çarəsi lokal keyitmədir. Lokal anestezi ilə heç ağrı hiss etmədən diş plombu yaptırılabilir.

 

2. Təmizlənən çürük boşluğu formalaşdırılır:

 

Diş doldurturken yalnız çürüyü təmizlənməz çürük ətrafında bəzi düzəlişlər də edilər. Çürük boşluğunun genişləndirilməsi "boşluğunun hazırlama" müəyyən qaydalara görə biyomekanik və struktur (morfoloji) zərurətdən dolayı edilməkdədir.